De wachters van de familie Fialho

De silo's op de site van SEN

Enige tijd terug zag ik ze voorbij komen op de facebooksite van urban artists SEN uit Olhão. Het zijn twee silo's die als een soort wachters aan de rand van de N125 opduiken, voordat Faro over gaat in Olhão. Vooral de vorm van de gebouwtjes - de ovale omtrek en de afgeronde zadeldaken - intigreerde me en dus een goede reden om op onderzoek uit te gaan.

Er bestaat een Portugese website genaamd SIPA (Sistema de Informação para o Património Arquitetónico) waar van iedere stad in Portugal gebouwen geinventariseerd zijn die een bijzondere betekenis hebben t.a.v. hun historie of als erfgoed. Al snel vond ik ze bij het erfgoed van Faro onder silo's.  Ze worden omschreven als: Agrarische architectuur uit de negentiende eeuw met clindrische vormen, een hoog afgerond zadeldak en afgeronde openingen in de voorgevel. De twee silo's blijken te hebben toebehoord tot een groot landgoed: de Salgados. De familie Júdice Fialho liet ze hier aan het einde van de negentiende eeuw op hun landgoed bouwen om granen en veevoer op te slaan. De silo's blijken echter niet alleen in het SIPA systeem te staan maar worden ook vermeld in het onderzoek uit 1956-60 uitgevoerd door de Portugese Architectenbond naar “Populaire Architectuur" in Portugal.

De silo's in het boek over het onderzoek naar “Populaire Architectuur" in Portugal.

Bij de naam van Júdice Fialho gaan diverse bellen rinkelen. Het 'imperium' van Júdice Fialho (van 1861 tot 1948) bevatte naast conservenindustrie in Portimão ook conservenindustrie in de rest van het land. Als reder had hij een eigen vissersvloot en een eigen scheepswerf en daarnaast nog diverse andere zakelijke belangen in verschillende sectoren. In Faro is Júdice Fialho bekend vanwege de schitterende paleizen die hij, of zijn familie, er in bezit hadden of lieten bouwen.  Zoals het Fialho paleis - in Franse eclectische/classicistische stijl - ontworpen door de bekende architect Manuel Joaquim Norte Júnior (1878-1962). Bij de bouw gebruikte Júdice Fialho de rijkste en edelste materialen zoals hout uit Brazilië en enorme hoeveelheden marmer. Het paleis was rijkelijk versierd en bezat een waardevolle kunstcollectie bestaande uit schilderijen, wandtapijten en serviesgoed.  Het had een goederenlift en als eerste in de Algarve een personenlift. 

Palacio Fialho (nu ondedeel van Colégio do Alto) in Faro

Daarnaast stond Júdice Fialho bekend om zijn goede werk als weldoener bij de reconstructie van het Lethes Theater in Faro en om zijn archeologische verzamelingen. In 1929 verwierf Júdice Fialho de Quinta do Morgado de Quarteira met een oppervlakte van maar liefst 1700 hectare (in die tijd het grootste landeigendom in de Algarve). Het werd in 1964 door de familie Júdice Fialho verkocht aan Artur Cupertino de Miranda van de Banco Português do Atlântico. Deze richtte de firma Lusotur op en ontwikkelde, in de tweede helft van de jaren '60, op het grondstuk de stad en jachthaven Vilamoura . Behalve een jachthaven omvatte het plan ook hotels, een casino, tennis-, nachtclubs, bars en restaurants, diverse winkels en verschillende golfbanen.

Ontwikkeling Vilamoura

Een van de architecten die aan de basis stond van de ontwikkeling van Vilamoura was de bekende Portugese architect Keil do Amaral. Keil de Amaral (1919-1975) die zijn carrière begon als de architect van het Portugal paviljoen op de wereldtentoonstelling van 1937 in Parijs is tevens de architect van de stadsparken Eduardo VII en Monsanto in Lissabon. Hij was getrouwd met de kunstenares Maria Keil (geboren in Silves) die vooral bekend is van haar tegelontwerpen voor diverse Metrostations in Lissabon. Keil do Amaral schreef een boek over zijn architectuurreis naar Nederland, waar hij het werk van architect Dudok in Hilversum leerde kennen en een grote fan en pleitbezorger van zijn werk in Portugal werd. Voor Vilamoura, dat in de jaren is uitgegroeid tot het Saint-Tropez van Portugal heeft Keil do Amaral het stedenbouwkundig plan opgesteld en de typologieën van de hoofdgebouwen bedacht. Hij werkte aan plannen voor Pinha da Marina, Centro Commercial de Vilamoura en Aldeia da Mar en ontwierp in het begin van de jaren '70 het eerste( tijdelijke) casino, een kerk en een winkelcentrum samen met architect José Antunes da Silva.

Paviljoen wereldtentoonstelling Parijs 1937, Boek over architectuur in Nederland en paviljoen en park Eduardo VI

Projecten van Keil do Amaral in Vilamoura

Terug naar 'de wachters van de familie Fialho', want er is natuurlijk veel meer nodig dan een onderzoek op internet of in de boeken om de achtergrond van deze twee silo's goed in beeld te krijgen. Op de website van het landgoed - Herdade dos Salgados do Fialho geheten  - waartoe de silo's behoren is te lezen dat het landgoed aan het einde van de 19e eeuw is aangelegd door Júdice Fialho en bestaat uit ongeveer 140 ha, verdeeld over landbouwgebieden en wetlands voor de visteelt. Hoofdactiviteit is het fokken van Limousinerunderen. Er is ook een gebied voor visteelt van zeebrasems (sparus aurata) en er is een touristische accomedatie voor de liefhebbers van rust en natuur in combinatie met agrarische bedrijvigheid. Je kunt er o.a. vissen en paardrijden.

Herdade dos Salgados do Fialho

Tijd dus om op de fiets vanuit Olhão op fysiek onderzoek uit te gaan. Dat kan via de Ecovia (fiets- & wandelroute), maar helaas bij de grens met Faro word je toch weer naar de N125 geleid, omdat Faro nog niets heeft gedaan aan de Ecovia op haar grondgebied. De Herdade dos Salgados do Fialho grenst aan de nieuwe waterzuiveringsinstallatie van Faro. Op de weg hier naar toe moet je om bij het landgoed uit te komen net voor de zuiveringsinstallatie afbuigen naar lInks. Wanneer ik over een stoffige landweg de ingang van de boedertij in de verte zie opdagen zie ik ook meteen de grote waakhond die midden op de weg ligt. Maar ík heb niet alleen hém gezien, hij heeft míj ook gezien. In volle vaart komt hij met zijn vervaarlijk geopende bek mijn kant op. Zo snel als mijn benen het toelaten heb ik mijn fiets gedraaid en vol in de pedalen zet ik weer koers in de richting waar ik vandaan kwam. Ik zie het gat tussen ons nog even kleiner worden maar dan... dan geeft hij gelukkig op. Volkomen buiten adem kom ik weer bij de waterzuiveringsinstallatie uit. Nog nahijgend en met de schrik in mijn benen bedenk ik, dat ik mijn onderzoek naar het landgoed van Fialho toch maar beter via internet kan doen.